Ιστορία της Σκοπέλου

Το αρχαίο όνομα της νήσου Σκοπέλου ήταν “Πεπάρηθος”  από το όνομα του αδελφού του πρώτου μυθικού οικιστή της νήσου, τον “Στάφυλο”.  Ο  διάσημος ιστορικός Στράβωνας που έζησε κατά το διάστημα  63 π. Χ έως 23 μ. Χ.  αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η Πεπάρηθος ήταν το σημαντικότερο νησί  από «τάς πρό τñς Μαγνησίας νήσους».

 Εντυπωσιακά ευρήματα  από ασύλητο τάφο στην περιοχή της Σταφύλου , έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Τα  ταφικά δώρα  τα λεγόμενα  “κτερίσματα” και τα σημαντικότερα που ήταν  μία χρυσή λαβή ξίφους, καθώς επίσης και ένας διπλούς πέλεκυς αποδεικνύουν ότι  η νήσος Σκόπελος κατοικήθηκε κατά την Μυκηναϊκή εποχή (16ος-14ος αι. π. Χ.) στην περιοχή   αυτή του νησιού.

 

Είναι αξιοσημείωτο ότι το τοπωνύμιο “Στάφυλος” παρέμεινε  ακόμα και μετά από παρέλευση τόσων αιώνων, αποτελώντας  άλλη μία ένδειξη ότι πρώτος οικιστής του νησιού ήταν ο μυθικός “Στάφυλος”,  που ήταν ο γιός του Διόνυσου και της κόρης του βασιλιά Μίνωα της Αριάδνης. Η αρχαία Πεπάρηθος  όπως αναφέρει με βάση τα μυθολογικά στοιχεία, ο Έλληνας Ιστορικός Διόδωρος ο Σικελιώτης  (80π.Χ. -20π.Χ.)  αποτελούσε ένα δώρο  του Ραδάμανθυ,  γιου του Δία και της Ευρώπης, στον Στάφυλο, πρίγκιπα της ηγέτιδας δύναμης της εποχής της  Κρήτης. Η Σκόπελος στους ιστορικούς χρόνους είχε τον χαρακτήρα της “τρίπολις” διότι  περιλάμβανε τρεις αρχαίες πόλεις, κατάλοιπα  των οποίων διατηρούνται  μέχρι σήμερα:

Η σημαντικότερη πόλη που κυριάρχησε είναι η “Πεπάρηθος”,  που κατά την εποχή του δεύτερου Ελληνικού αποικισμού πρωτοστάτησαν οι Ευβοείς τον 8ο π.Χ. αι. και  υπήρξε  αποικία των Χαλκιδέων.  Εντυπωσιακό είναι  ότι η κατοίκηση της Πεπαρήθου ήταν συνεχής και ξεκινάει από την αρχαία εποχή και φθάνει μέχρι τις ημέρες μας με την πανέμορφη σημερινή πρωτεύουσα  της Σκοπέλου, την Χώρα. Σπουδαίες προσωπικότητες της αρχαίας εποχής, όπως ο φημισμένος Ολυμπιονίκης Άγνωνας τον 6ον π,Χ, αι. καθώς και ο Ιστορικός Διοκλής  κατά 3ον π.χ. αι. προέρχονταν  από την αρχαία Πεπάρηθο.
Σημαντική επίσης πόλη ήταν και ο Πάνορμος,  στην τοποθεσία του σημερινού ομώνυμου οικισμού.
Τρίτη αρχαία πόλη ήταν η Σελινούς,  στη σημερινή τοποθεσία του Λουτρακίου που είναι το γραφικό επίνειο λιμάνι της κοινότητας της Γλώσσας.

Κατά τους κλασικούς χρόνους οχυρώνεται η Ακρόπολης της Πεπαρήθου  με ένα πολύ ισχυρό και επιβλητικό υψηλό τοίχο  του οποίου κατάλοιπα σώζονται ακόμη και σήμερα στη θέση Κάστρο στα υψηλότερα επίπεδα του οικισμού. Ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός όμως έμελλε να έχει  καταστροφικές συνέπειες για το πανέμορφο νησί. Συγκεκριμένα, κατά το 426 π.Χ. σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές  αλλά και τις αναφορές του  μεγάλου μας Θουκυδίδη,  ένας ισχυρός σεισμός με πιθανό  επίκεντρο τον Μαλιακό κόλπο, κλυδώνισε την Βόρεια Εύβοια, την Λοκρίδα και τις Βόρειες Σποράδες. Στη συνέχεια ακολούθησε   ένα  ισχυρό παλιρροϊκό κύμα με αποτέλεσμα να καταστραφεί μεγάλο τμήμα του οχυρωματικού  τείχους της Ακρόπολης, το Πρυτανείο, και ένας σχετικά μικρός -ευτυχώς-  αριθμός κατοικιών.

Δυτικά και Βορειοδυτικά του Κάστρου, που βρίσκεται σε υψηλές τοπογραφικές θέσεις και συγκεκριμένα στις τοποθεσίες “Κανάκη Λάκκα” και “Ράχες – Αγ. Κωνσταντίνος”,  ο  επισκέπτης  μπορεί να παρατηρήσει υπολείμματα  αρχαίων τοίχων, που ως γνωστόν ήταν χαρακτηριστικές κατασκευές των αρχαίων σε επικλινείς γεωμορφολογίες για τη  συγκράτηση του εδάφους.  Με τον τρόπο αυτό, διαμόρφωναν οριζόντιες επιφάνειες, τα λεγόμενα “άνδηρα”  για να οικοδομήσουν στη συνέχεια διάφορα κτίσματα όπως ο ναός της Αθηνάς και ο ναός του Διονύσου, όπως αναφέρεται  σε σχετική αρχαία επιγραφή. Αναφορικά με το θεό  του Διονύσου, προς τιμήν του οποίου ανέγειραν ναό, φαίνεται ότι  λατρευόταν στην αρχαία Πεπάρηθο, όπως προκύπτει από τη θεματολογία των παραστάσεων των νομισμάτων, που έκοβαν οι Πεπαρήθιοι κατά την αρχαία αυτή εποχή.

Το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου βρίσκει την αρχαία Πεπάρηθο,  τη σημερινή δηλαδή  Σκόπελο, όπως επίσης και άλλα νησιά των Βορείων Σποράδων υπό την κατοχή των Σπαρτιατών. Όμως, μετά από παρέλευση μικρού χρονικού διαστήματος  ο Αθηναίος στρατηγός Χαβρίας , σύμφωνα με το Ψήφισμα Ναυσινίκου (378  – 377 π. Χ ), επανένταξε τις Βόρειες Σποράδες  στην καλούμενη Β’ Αθηναϊκή Συμμαχία. Ακολουθούν οι διαμάχες των Αθηναίων  με τον Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας στις οποίες μοιραίως ενεπλάκησαν και τα νησιά των Βόρειων Σποράδων ως στενοί σύμμαχοι με την Αθήνα. Ο Φίλιππος Β’  σύμφωνα με τις σχετικές αναφορές του Δημοσθένη  (VII, Περί Αλοννήσου και XII, 1 2-1 5) κατακτά την Αλόννησο  όπως και την παραπλήσια μικρή νήσο Κυρά – Παναγιά  που βρίσκεται ΒΑ της Αλοννήσου και στη συνέχεια την Πεπάρηθο, με κατάληξη την κατοχή όλης της περιοχής.

Σημαντικά ιστορικά γεγονότα εκτυλίσσονται στην Πεπάρηθο και τα άλλα νησιά των Βόρειων Σποράδων κατά την Ελληνιστική (3ος-1ος αι. π.Χ.) και τη Ρωμαϊκή περίοδο  (1ος-4ος αι. μ.Χ.)  με τις  συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ  Ελλήνων και Ρωμαίων. Συνέπεια των αλλεπάλληλων αυτών συρράξεων ήταν οι Βόρειες Σποράδες να υποστούν  μία οικονομική ύφεση. Αξιοσημείωτο βέβαια είναι  ότι υπήρξαν  κατά καιρούς και κάποια μικρά χρονικά  διαστήματα κατά τα οποία  σημειώνεται  ανάπτυξη,  όπως κατά το 42 π.Χ,.  που  κατά τον  Ρωμαίο ιστορικό ελληνικής καταγωγής Αππιανό (V, Ι, 7),  ο Ρωμαίος Αντώνιος ευνόησε την ένταξη των νήσων Βόρειων Σποράδων αλλά και άλλων νήσων του Αιγαίου, στην σφαίρα επιρροής των Αθηναίων  μέχρι περίπου το 2ο αι. μ.Χ.

Η εξάπλωση της Χριστιανικής θρησκείας  στην Ελληνική επικράτεια τον 4ον  αι. είχε μεγάλη απήχηση στην Πεπάρηθο, τη σημερινή δηλαδή  Σκόπελο, με κορωνίδα την  μαρτυρική προσωπικότητα  και το φιλεύσπλαχνο έργο του πρώτου Επισκόπου Αγίου Ρηγίνου.

Η νήσος Πεπάρηθος από  την αρχαία εποχή, σύμφωνα με σχετικές  αναφορές, αποτελούσε ένα σπουδαίο ενδιάμεσο  σταθμό των δρόμων της ναυσιπλοΐας ανάμεσα στη Θεσσαλία,  τον Εύξεινο Πόντο και τις ακτές της Μικράς Ασίας κατά   τη  μυθική Αργοναυτική  εκστρατεία αλλά και  το Τρωικό πόλεμο αντίστοιχα. Εξάλλου,  λόγω της  πλεονεκτικής γεωγραφικής της τοποθεσίας αλλά και του φυσικού χαρακτήρα του λιμανιού της, αποτελούσε έναν περιζήτητο  θαλάσσιο συγκοινωνιακό κόμβο, επικοινωνώντας   με το Βόρειο και το Νότιο Αιγαίο.  Έτσι,  η Σκόπελος στην μακραίωνη ιστορική της πορεία δημιούργησε έναν αξιόλογο πολεμικό αλλά και εμπορικό στόλο που την μεταμόρφωσε σε μία υπολογίσιμη ναυτική δύναμη  στο χώρο του Βόρειου Αιγαίου, με μεγάλη εμβέλεια στον κόσμο της ιστορικής αυτής εποχής.

Χαρακτηριστικό  των δεξιοτήτων της ναυτικής τέχνης και της ναυτοσύνης των αρχαίων Πεπαρηθίων  πλοιοκτητών – “ναυκλήρων”   ήταν η ικανότητά τους να ταξιδεύουν με τα καλοτάξιδα εμπορικά τους πλοία σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο.  Επιπλέον, ο πολεμικός στόλος  που διέθετε η νήσος, αποτελούμενος από αξιόμαχες τριήρεις, κυριάρχησε σε ναυμαχίες  συμμετέχοντας στο πλευρό των Αττικών ναυτικών πλοίων. Τα εμπορικά πλοία της Πεπάρηθου έπαιξαν ιστορικά ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του εμπορίου και  ιδιαίτερα στην εξαγωγή των αγροτικών προϊόντων της νήσου. Ο “Πεπαρήθιος οίνος” προερχόμενος  από μία εκλεκτή και περιζήτητη ποικιλία σταφυλιού, ήταν από τα κύρια εξαγώγιμα προϊόντα προς τις χώρες  του Εύξεινου πόντου, της Ανατολικής Μεσογείου και κυρίως στην αγορά της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου.

Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμη και ο διάσημος Δημοσθένης αναφέρεται  στον  φημισμένο “Πεπαρήθιο οίνο”, που ήταν ένας από τους βασικούς παράγοντες της οικονομικής άνθησης της αρχαίας Πεπάρηθου, η οποία  συντηρήθηκε χάρη στην οινοποιία από την αρχαϊκή, την κλασική και μέχρι την πρώιμη Ελληνιστική περίοδο. Η οινοποιητική τέχνη  αποτελούσε κύρια αγροτική και βιοτεχνική ενασχόληση των κατοίκων της αρχαίας Πεπαρήθου,  όπως άλλωστε προκύπτει και από πολλές σχετικές αναφορές  αρχαίων συγγραφέων, αλλά και από τη θεματολογία που απεικονίζεται στα νομίσματα της εποχής. Άλλη βέβαια απόδειξη, χωρίς αμφιβολία, ήταν τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης με βάση τα οποία προσδιορίσθηκαν τρία αγροκτήματα αμπελουργίας που εκτείνονται στις περιοχές του Σταφύλου, του Πανόρμου και του Αγνώντα, αντίστοιχα.

Εντυπωσιακό μάλιστα είναι, ότι κοντά στα αγροκτήματα αυτά της αμπελοκαλλιέργειας,  εντοπίστηκαν εργαστήρια για την παραγωγή  δύο τύπων αμφορέων που χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση του οίνου και τις εξαγωγικές εμπορικές  τους δραστηριότητες.

Από  αρχαιολογικές έρευνες σε επιλεγμένες τοποθεσίες  σε ορισμένες πόλεις  της βόρειας πλευράς του Εύξεινου Πόντου,  εντοπίστηκαν τέτοιοι  αμφορείς και πολλά θραύσματά τους,  αποδεικνύοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο τις σχετικές αναφορές του Δημοσθένη.

Χαρακτηριστική επίσης επιβεβαίωση είναι και η σπουδαία ενάλια  αρχαιολογική ανακάλυψη  ενός ναυαγίου πριν από λίγα χρόνια στην περιοχή της μικρής νήσου της Περιστέρας που βρίσκεται Ανατολικά της Αλοννήσου. Στο ναυάγιο αυτό βρέθηκαν αμφορείς  που χρησιμοποιήθηκαν για το εμπόριο του Πεπαρήθιου οίνου, στον γνωστό αρχαίο κόσμο.

ΣΕΛΙΝΟΥΣ

Η αρχαία Σελινούς ήταν η δεύτερη πιο σημαντική, από τις αρχαίες πόλεις της Πεπάρηθου, που βρίσκεται στη θέση του σημερινού Λουτρακίου, το οποίο αποτελεί το επίνειο της σημερινής όμορφης κωμόπολης της Γλώσσας. Το όνομά της, το συναντάμε να αναφέρεται σε αναθηματική επιγραφή της Ρωμαϊκής εποχής (2ος π.Χ. αι.), δηλαδή σε αφιέρωση προς κάποια θεότητα. Η Σελινούς, φαίνεται να οικοδομήθηκε κατά τον 8ον π.Χ. αι. από τους Χαλκιδείς, κατά τη διάρκεια του λεγόμενου δεύτερου Ελληνικού αποικισμού. Η σύγχρονη ονομασία της περιοχής με το όνομα “Λουτράκι”, πιθανόν να σχετίζεται με τα Λουτρά που υπήρχαν κατά την αρχαία εποχή.

Πάνω στο λόφο, γνωστό ως Παλαιόκαστρο, είχε κτισθεί η Ακρόπολη της Σελινούντας των κλασικών χρόνων του 5ου – 4ου π. Χ. αι. με τοίχους οχύρωσης, τμήματα των οποίων σώζονται σήμερα, ενώ Νότια και Νοτιανατολικά της Ακρόπολης απλωνόταν η κάτω πόλη.

Η Ρωμαϊκή εποχή κατά τον 1ον – 4ον μ.Χ. αι. βρίσκει την Σελινούντα να διανύει μία τελευταία περίοδο οικονομικής άνθησης. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές ανακάλυψαν ότι στην πόλη είχαν αναγερθεί πολλά δημόσια διώροφα κτίρια ή ακόμη και υψηλότερα, τμήματα των οποίων μπορούμε να επισκεφτούμε και να θαυμάσουμε ανάμεσα στα σπίτια του σύγχρονου οικισμού. Επίσης, ανευρέθηκαν και πλήθος από επιγραφές, αγάλματα, ανάγλυφα, σαρκοφάγους και άλλα ευρήματα που μας δίνουν πολύτιμα στοιχεία για τη ζωή της πόλης, τα κοινωνικά έθιμα και τις συνήθειες της ταφής των νεκρών.

Δείγμα αρχιτεκτονικού στυλ της εποχής των Ρωμαϊκών χρόνων του 3ου έως 4ου μ. Χ. αι., αποτελεί ένα τμήμα μνημείου που έχει διατηρηθεί στην τοποθεσία “Κατακαλού” που βρίσκεται πλάι στη θαλάσσια ακτή στην Νοτιοανατολική πλευρά του Λουτρακίου. Το μνημείο αυτό είναι ένα κτίριο με λουτρά, χωρίς όμως να έχει αποσαφηνιστεί αν πρόκειται για Δημόσια ή για ιδιωτικά λουτρά μιας πολυτελούς παραθαλάσσιας βίλας.

ΣΚΟΠΕΛΟΣ

Ανατολικά του Πηλίου και βόρεια της Εύβοιας, αναδύεται στο ΒΔ Αιγαίο το όμορφο και καταπράσινο νησί της Σκοπέλου που είναι η πρωτεύουσα των Βόρειων Σποράδων του Νομού Μαγνησίας της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Η εκκλησία της νήσου, διοικητικά ανήκει στη Μητρόπολη της Χαλκίδας.

Μία εκτεταμένη δαντελωτή ακτογραμμή μήκους 67 χιλιομέτρων χαρακτηρίζει τη νήσο, που απλώνεται σε επιφάνεια 95,8 τ. χλμ. με μήκος που φθάνει μέχρι και 17 χλμ το μέγιστο και πλάτος τα 8 χλμ. Η νήσος χαρακτηρίζεται από το κατάφυτο ορεινό ανάγλυφό της με τα βουνά τη Δέλφη (680μ.) και το Παλούκι (560μ.), σε συνδυασμό με το γαλάζιο της θάλασσας που την αγκαλιάζει.

Η νήσος είναι ξακουστή στο κόσμο για τις πευκόφυτες ακτές της, με τις δαντελωτές εγκολπώσεις και τα αναδυόμενα βράχια, μέσα από τα γαλαζοπράσινα νερά της θάλασσας. Εκπληκτικής ομορφιάς είναι ο όρμος της Σκοπέλου με το πρώτο λιμάνι της νήσου ή και άλλοι κόλποι όπως του Αγνώντα στα Νότια παράλια που βρίσκεται το δεύτερο σε σπουδαιότητα λιμάνι. Εκεί αγκυροβολούν τα επιβατικά πλοία και τα σκάφη που “πλημυρίζουν” το νησί τους θερινούς, κυρίως μήνες. Είναι τέτοιος ο προσανατολισμός της νήσου που ευνοεί τον ελλιμενισμό των σκαφών και πλοίων σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Για παράδειγμα, όταν πνέουν ισχυροί Βόρειοι άνεμοι υπάρχει δυνατότητα ελλιμενισμού στη νότια πλευρά της νήσου, που είναι προφυλαγμένη από δύσκολες καιρικές συνθήκες.

Στον μαγευτικό αυτό καμβά των καταπράσινων ακτών, προστίθεται και ένας μεγάλος αριθμός από γοητευτικά ακρωτήρια όπως το ξακουστό Γουρούνι στην Βορειοδυτική πλευρά, η Μύτη στα Νοτιο-Δυτικά, η Βελόνα στα Νότια, τα Γαλίπα και Κιούρτο, απέναντι από τη νησίδα Άγιος Γεώργιος, η Στάφυλος στα Νοτιοανατολικά, ενώ μία σειρά από ακρωτήρια όπως το Σαραντάκοπο, ο Σταυρός και η Καλογερόπετρα κοσμούν την Βορειοανατολική ακτογραμμή της Νήσου.

Η πανέμορφη αυτή πανοραμική εικόνα του νησιού, που βλέπει κανείς από ψηλά, συμπληρώνεται από μία σειρά από νησάκια κοντά στην ακτογραμμή, όπως η Παξιμάδα, ο Άγιος Γεώργιος, το Στρογγυλό και η Δασιά, τα οποία φαίνεται σαν να ξεπροβάλουν από τα γαλαζοπράσινα νερά της θάλασσας, δημιουργώντας μία μαγευτική αντίθεση.

Τον πίνακα αυτόν κοσμούν αρμονικά οι πόλεις και τα χωριά πνιγμένα στο κατάφυτο περιβάλλον. Έτσι, δεν πρέπει να παραλείψετε να επισκεφθείτε τη γραφική Χώρα με το Κάστρο που αποτελεί σύμβολο στο νησί, τη Γλώσσα με το επίνειο της το μαγευτικό Λουτράκι, αλλά και τα πανέμορφα Παλαιό και Νέο Κλήμα (Έλιος), που θα σας μείνουν αξέχαστα και θα σας «πλανέψουν» για να τα επισκεφθείτε, ξανά και ξανά!